Pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim może spodziewać się, iż zostanie skontrolowany przez pracodawcę, czy faktycznie tego zwolnienia potrzebuje. W takim przypadku warto wiedzieć, w jaki sposób przebiega kontrola pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim.

Kontrola pracownika - przepisy

Przepisy dotyczące opisywanej kontroli pracownika zostały zawarte w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz.U. nr 65, poz. 743 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 1 ww. rozporządzenia "Kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby lub konieczności sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad członkiem rodziny dokonują płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych."

Kontrola pracownika a zwolnienie lekarskiego

Przeprowadzenie kontroli pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim na ma celu ustalenie, czy pracownik podczas zwolnienia lekarskiego:

• nie wykonuje pracy zarobkowej,
• nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem.

Co istotne, pracodawca ma również prawo dokonać kontroli formalnej zaświadczenia lekarskiego stanowiącego podstawę zwolnienia od pracy. 

Kontrola pracownika - kto może ją przeprowadzić?

Zgodnie z wyżej przytoczonym przepisem, kontrolę pracownika może przeprowadzić sam pracodawca. Zazwyczaj jednak jest to inny pracownik oddelegowany do wykonania tego zadania przez pracodawcę. Pracownik w takiej sytuacji musi otrzymać stosowne upoważnienie. Wzór upoważnienia znajduje się w załączniku do w.w. rozporządzenia MPiPS.

Ponadto, mimo przeprowadzenia własnej kontroli pracownika, pracodawca może domagać się przeprowadzenia kontroli przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Szczególne uprawnienia przysługują lekarzom orzecznikom z ZUS. Prowadzona przez nich kontrola pracownika polega na badaniu zasadności i prawidłowości wydawanych zwolnień lekarskich. Celem tej kontroli jest stwierdzenie, czy pracownikowi przysługiwało zwolnienie lekarskie i czy były do tego odpowiednie przesłanki.

Miejsce pobytu w czasie choroby

Od 1 stycznia 2019 roku na ubezpieczonych został nałożony obowiązek informowania o miejscu pobytu w czasie przebywania na zwolnieniu lekarskim. Zgodnie z nowymi zasadami ubezpieczony ma obowiązek podać wystawiającemu zaświadczenie lekarskie adres pobytu w okresie czasowej niezdolności do pracy, jeżeli będzie on inny niż adres udostępniony na profilu informacyjnym wystawiającego zaświadczenie lekarskie, lub znajdujący się w dokumentacji medycznej ubezpieczonego. Pracownik ma także obowiązek poinformowania płatnika składek oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zmianie adresu pobytu w trakcie niezdolności do pracy, wskazanego w zaświadczeniu lekarskim, nie później niż w ciągu 3 dni od wystąpienia tej okoliczności. Jeżeli nie dopełni tego obowiązku, Zakład przyjmie, że zawiadomienie wysłane na adres podany w zaświadczeniu lekarskim zostało doręczone skutecznie.

W przypadku, kiedy kontrolujący nie zastanie pracownika w miejscu zamieszkania, kontrolę należy powtórzyć. Pracownik w takiej sytuacji musi wyjaśnić przyczyny nieobecności, bowiem w tym czasie powinien on przebywać we wskazanym przez siebie miejscu. Nieobecność może być uznana przez pracodawcę za nadużycie zwolnienia. Należy jednak zaznaczyć, iż może ona także zostać właściwie usprawiedliwiona przez pracownika (np. wizytą u lekarza).

Pracownik na usprawiedliwienie nieobecności ma określony termin. Jeśli odmówi złożenia stosownych wyjaśnień co do swojej nieobecności, bądź nie złoży ich w określonym czasie, to pracodawca może uznać, iż zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane niezgodnie z jego celem.

Konsekwencje nieprawidłowego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego

Po przeprowadzonej kontroli pracownika, w razie stwierdzenia nadużyć zwolnień lekarskich, osoba kontrolująca powinna sporządzić protokół kontroli. W protokole tym należy podać, na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy. Dokument należy przedłożyć ubezpieczonemu w celu wniesienia przez niego uwag. Wzór protokołu znajduje się w załączniku nr 2 do ww. rozporządzenia.

Kontrole dotyczące prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich powinny być przeprowadzane w miarę potrzeby. Kontrole takie nasilane są szczególnie w okresach, w których występuje zwiększona nieobecność w pracy z powodu choroby. Pracownik powinien pamiętać, iż pracodawca może przeprowadzić kontrolę w każdym momencie, bez ustalania z góry jej terminów. Skutkiem nieprawidłowego  wykorzystywania zwolnienia lekarskiego przez pracownika jest utrata prawa do zasiłku chorobowego.