Do sporządzenia spisu z natury zobowiązani są przedsiębiorcy, którzy prowadzą podatkową księgę przychodów i rozchodów. Jest to jedna z form inwentaryzacji, którą sporządza się zazwyczaj na koniec lub początek roku lub okresu rozliczeniowego. Sporządzony spis prezentuje faktyczny stan składników majątku firmy. Sprawdź co powinien zawierać taki spis i jak go poprawnie sporządzić!

Spis z natury - czym jest i kto ma obowiązek sporządzenia? 

Spis z natury, nazywany również remanentem lub inwentaryzacją, polega na określeniu stanu posiadanych towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów. Jest to informacja o wszystkich posiadanych składnikach majątku. Do sporządzenia spisu z natury zobowiązane są podmioty prowadzące podatkową księgę przychodów i rozchodów, opodatkowane na zasadach ogólnych i według podatku liniowego.

Kiedy należy przeprowadzić spis z natury?

Obowiązek sporządzenia remanentu reguluje rozporządzenie w sprawie prowadzenia KPiR. Według paragrafu 24 rozporządzenia, spis z natury należy sporządzić odpowiednio: 

• na dzień 1 stycznia, 

• na koniec każdego roku podatkowego, 

• na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, 

• w przypadku utraty w ciągu roku podatkowego prawa do opłacania zryczałtowanego podatku dochodowego,

• w przypadku zmiany wspólnika, 

• wraz ze zmianą udziałów wspólników, 

• w przypadku likwidacji działalności. 

Z dokonywania remanentu na dzień 1 stycznia zwolnieni są podatnicy, którzy spis z natury sporządzili na koniec poprzedniego roku podatkowego. Wartości ze spisu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku podatkowego należy wpisać do księgi na dzień 1 stycznia. Inaczej mówiąc remanent końcowy jest jednocześnie remanentem początkowym.

Spis z natury jest obowiązkowy nawet jeśli wynik będzie zerowy, należy o tym pamiętać przy zakładaniu działalności gospodarczej. 

Co powinien zawierać spis z natury?

Arkusz spisu z natury powinien zawierać kilka podstawowych elementów, określony w paragrafie 25 rozporządzenia w sprawie prowadzenia KPiR. Spis z natury powinien zawierać informacje, takie jak: 

• imię i nazwisko właściciela zakładu (nazwę firmy), 

• datę sporządzenia spisu, 

• numer kolejny pozycji arkusza spisu z natury, 

• szczegółowe określenie towaru i innych składników wymienionych w § 24, 

• jednostkę miary, 

• ilość stwierdzoną w czasie spisu, 

• cenę w złotych i groszach za jednostkę miary, 

• wartość wynikającą z przemnożenia ilości towaru przez jego cenę jednostkową, 

• wartość wynikającą z przemnożenia ilości innych składników wymienionych w § 24 przez ich cenę jednostkową,

• łączną wartość spisu z natury, 

• klauzulę „Spis zakończono na pozycji ...”, 

• podpisy osób sporządzających spis, 

• podpis właściciela zakładu (wspólników). 

Jednak w przypadku prowadzenia: 

• księgarń i antykwariatów księgarskich - spisem z natury można obejmować jedną pozycją wydawnictwa o tej samej cenie, bez względu na nazwę i nazwisko autora, z podziałem na książki, broszury, albumy i inne;

• działalności kantorowej – spisem z natury należy objąć niesprzedane wartości dewizowe, 

• działów specjalnych produkcji rolnej - spisem z natury należy objąć niezużyte w toku produkcji materiały i surowce oraz ilość zwierząt według gatunków z podziałem na grupy.

Jak należy dokonać wyceny elementów spisu z natury? 

Wyceny materiałów i towarów handlowych ujętych w spisie z natury należy dokonać według cen zakupu lub nabycia albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu. Zastosowanie cen rynkowych jest możliwe gdy są one niższe od cen zakupu lub nabycia.

Spis z natury półwyrobów (półfabrykatów), wyrobów gotowych i braków własnej produkcji wycenia się według kosztów wytworzenia.

Natomiast odpady użytkowe, które w toku działalności utraciły swoją pierwotną wartość użytkową należy wycenić według oszacowanej wartości uwzględniającej ich przydatność do dalszego użytkowania.

Ujęcie spisu z natury 

Jak wynika z paragrafu 26 ust. 5 wartość wycenianego spisu z natury pomniejsza się o kwotę, o którą podatnik zmniejszył koszty uzyskania przychodów lub zwiększył przychody. Spis z natury wykonany na koniec roku należy ująć za dany rok podatkowy w ostatniej pozycji KPiR. Następnie wartość inwentaryzacji ujmowana jest również jako pierwszy wpis w KPiR, wartość remanentu otwiera księgę na kolejny rok, dlatego jest tak ważnym elementem. 

Czy spis z natury wymaga zgłoszenia w urzędzie skarbowym?

Spis z natury dla celów podatku dochodowego nie wymaga zgłoszenia w urzędzie skarbowym. Wyjątkiem jest remanent likwidacyjny sporządzony dla celów rozliczania podatku VAT, który należy złożyć w urzędzie skarbowym. Każdy podatnik jest jednak zobowiązany do przedłożenia spisu z natury w przypadku wezwania przez urząd skarbowy.