Niedługo zaczynam swoją pierwszą w życiu pracę. Niewiele wiem na temat formalności, jakie wiążą się z zatrudnieniem. O czym powinienem pamiętać przy pierwszym zatrudnieniu? Czy istnieje 5 najważniejszych rzeczy przy pierwszej pracy? Proszę o radę. 

Sebastian, Zamość

Rozpoczynając pierwszą pracę, warto wiedzieć, jakie formalności powinny zostać dopełnione. Czy przed przystąpieniem do pracy pracownik powinien przejść badania lekarskie oraz szkolenie BHP? Jak wygląda prawo do urlopu wypoczynkowego oraz płatnego zwolnienia lekarskiego? Poniżej przedstawiamy 5 najważniejszych rzeczy przy pierwszej pracy!

Badanie lekarskie

Pierwszą z 5 najważniejszych rzeczy przy pierwszej pracy jest obowiązek przejścia wstępnych badań lekarskich przed przystąpieniem do  pracy. Obowiązek przeprowadzania badań wstępnych został uregulowany przepisami Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 229 § 4 pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Badania lekarskie są przeprowadzane przez lekarza medycyny pracy na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Co istotne, ich koszt pokrywa pracodawca. Oznacza to, że w przypadku, gdy pracownik pokryje koszt badań, pracodawca ma obowiązek zwrócić mu wydane na ten cel środki. W trakcie zatrudnienia pracownik ma również obowiązek stawiania się na okresowe badania lekarskie, które co do zasady w miarę możliwości powinny odbywać się w godzinach pracy. Ponadto pracownik, który był niezdolny do pracy przez okres co najmniej 30 dni, musi przejść kontrolne badania lekarskie w celu ustalenia możliwości dalszego wykonywania obowiązków służbowych.

Podpisanie umowy o pracę

Przepisy zobowiązują pracodawców do podpisania umowy o pracę z pracownikiem jeszcze przed dopuszczeniem go do wykonywania zadań. Nawiązując stosunek pracy, zatrudniony ma obowiązek wykonywania pracy danego rodzaju na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Wyróżniamy 3 rodzaje umów o pracę:

• umowa o pracę na okres próbny,
• umowa o pracę na czas określony,
• umowa o pracę na czas nieokreślony.

Zgodnie z art. 29 kp w umowie o pracę powinny znaleźć się informacje określające strony umowy, jej rodzaj oraz warunki pracy i płacy. Jako warunki pracy i płacy należy rozumieć:

• rodzaj i miejsce wykonywania pracy,
• wysokość wynagrodzenia ze wskazaniem składników wynagrodzenia,
• wymiar czasu pracy,
• dzień rozpoczęcia pracy.

Ponadto w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy pracodawca ma obowiązek poinformowania pracownika na piśmie o:

• obowiązującej pracownika normie czasu pracy – dobowej oraz tygodniowej,
• częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę z tytułu zawartej umowy,
• wymiarze urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi,
• długości okresu wypowiedzenia umowy,
• układzie zbiorowym, którym pracownik jest objęty.

Jeśli pracodawca nie ma obowiązku ustalania regulaminu pracy, wówczas musi poinformować pracownika dodatkowo o obowiązującej porze nocnej, miejscu, czasie i terminie wypłaty wynagrodzenia oraz przyjętym w zakładzie pracy sposobie potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności.

Szkolenie BHP

Kolejnym elementem z 5 najważniejszych rzeczy przy pierwszej pracy, o którym należy pamiętać przy podjęciu pracy (nie tylko pierwszej, ale każdej), jest obowiązek przeszkolenia z zakresu BHP. Przeszkolenie pracownika również jest obowiązkiem pracodawcy, który musi zostać spełniony jeszcze przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Wstępne szkolenie BHP powinno zawierać instruktaż ogólny i instruktaż stanowiskowy oraz zapoznać pracownika z ryzykiem występującym na danym stanowisku pracy. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy szkolenie wstępne powinno zostać przeprowadzone w formie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego.

Instruktaż ogólny ma za zadanie zapoznać uczestnika szkolenia z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, a także z zasadami BHP obowiązującymi w danym zakładzie pracy. Ponadto w trakcie instruktażu ogólnego uczestnicy powinni poznać zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

W trakcie instruktażu stanowiskowego uczestnik zapoznaje się z czynnikami środowiska pracy występującymi na danym stanowisku pracy oraz z ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaniem pracy na tym stanowisku, sposobami ochrony przed zagrożeniami spowodowanymi tymi czynnikami oraz bezpiecznego wykonywania pracy.

Pracownik potwierdza odbycie instruktażu ogólnego oraz stanowiskowego pisemnie na karcie szkolenia wstępnego bhp.

Pierwszy urlop

Zgodnie z art. 152 kp pracownik ma prawo corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. W pierwszym roku zatrudnienia pracownik uzyskuje prawo do urlopu wypoczynkowego po każdym przepracowanym miesiącu w wysokości 1/12 wymiaru przysługującego mu urlopu po przepracowaniu roku. W kolejnych latach pracownik nabywa prawo do pełnego wymiaru urlopu wraz z pierwszym dniem kalendarzowym roku. Wymiar urlopu jest uzależniony od uzyskanego wykształcenia i stażu pracy pracownika. Pracownikom zatrudnionym krócej niż 10 lat przysługuje urlop w wymiarze 20 dni, natomiast zatrudnionym co najmniej 10 lat – 26 dni urlopu. Osoba rozpoczynająca pierwszą pracę w życiu ma więc prawo do 20 dni urlopu w ciągu roku. Po przepracowaniu każdego miesiąca przysługuje 1/12 wymiaru urlopu czyli 20 dni × 1/12 = 1,67 dnia.

Przykład 1. 

Pracownik podjął swoją pierwszą pracę w życiu 1 stycznia 2023 r. Ile dni urlopu wypoczynkowego będzie mu przysługiwało na 1 kwietnia 2023 r., czyli po przepracowaniu 3 miesięcy?

urlop przysługujący po jednym miesiącu pracy – 20 dni × 1/12 = 1,67 dnia

urlop przysługujący po przepracowaniu trzech miesięcy – 1,67 dnia × 3 miesiące = 5,01 dnia

Pracownikowi na 1 kwietnia 2022 r. będzie przysługiwało 5,01 dnia urlopu.

Pierwsze zwolnienie lekarskie

Za czas niezdolności do pracy z powodu choroby pracownikowi przysługuje wynagrodzenie chorobowe. Jest ono finansowane przez pracodawcę i wypłacane za okres choroby wynoszący łącznie 33 dni lub 14 dni w przypadku pracowników powyżej 55. roku życia. Prawo do wynagrodzenia chorobowego nabywane jest po 30 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, czyli po upływie tak zwanego okresu wyczekiwania. Ponadto pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego, jeśli okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego wynosi co najmniej 10 lat lub pomiędzy okresami nie nastąpiła przerwa 30 dni. Prawo do wynagrodzenia chorobowego mają również pracownicy, którzy:

• są absolwentami szkoły lub szkoły wyższej, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych;
• stali się niezdolni do pracy na skutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy;
• są posłem lub senatorem i przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Jeśli pracownik zachoruje w pierwszym miesiącu zatrudnienia i posiada prawo do wynagrodzenia chorobowego, wówczas za podstawę wynagrodzenia chorobowego przyjmuje się wynagrodzenia określone w umowie, jeżeli wynagrodzenie zostało określone w stałej wysokości bądź wynagrodzenie, które otrzymałby pracownik, gdyby przepracował cały miesiąc. Co istotne, jeśli choroba wystąpi w pierwszym miesiącu zatrudnienia, natomiast pracownik nie posiada prawa do wynagrodzenia chorobowego, wówczas za czas choroby w ewidencji czasu pracy zostanie wykazana nieobecność usprawiedliwiona niepłatna.

Wynagrodzenie chorobowe wylicza się, odejmując od podstawy wynagrodzenia chorobowego sumę składek na ubezpieczenia społeczne oraz dzieląc otrzymany wynik przez 30. W kolejnym kroku należy pomnożyć otrzymaną kwotę przez wysokość wynagrodzenia chorobowego (80% lub 100%) oraz pomnożyć wynik przez liczbę dni absencji chorobowej.

Przykład 2.

Pracownik posiadający prawo do wynagrodzenia chorobowego podjął zatrudnienie na podstawie umowy o pracę z 1 marca 2023 r. za stałym wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 4500 zł brutto. W okresie od 16 marca 2023 r. do 20 marca 2023 r. pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim. Ile wyniesie podstawa wynagrodzenia chorobowego oraz jego wysokość?

Podstawa wynagrodzenia chorobowego – 4500 zł

4500 zł - (13,71% × 4500) = 4500 zł - 616,95 zł = 3883,05 zł
3883,05 zł / 30 = 129,44 zł
129,44 zł × 80% = 103,55 zł
103,55 zł × 5 dni = 517, 75 zł

Podstawą wynagrodzenia chorobowego jest kwota wynagrodzenia z umowy wynosząca 4500 zł brutto. Pracownik otrzyma wynagrodzenie chorobowe w wysokości 517,75 zł.

5 najważniejszych rzeczy przy pierwszej pracy – podsumowanie

W związku z rozpoczęciem zatrudnienia należy pamiętać o wstępnych badaniach lekarskich oraz wstępnym szkoleniu BHP. Co istotne, koszty badań oraz szkolenia BHP pokrywa pracodawca. Przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków służbowych pracownik powinien podpisać umowę o pracę i otrzymać jej jeden egzemplarz. W przypadku pierwszego zatrudnienia prawo do urlopu wypoczynkowego nabywane jest po przepracowaniu każdego miesiąca, natomiast w przypadku choroby w pierwszym miesiącu pracy pracownik może liczyć na wynagrodzenie chorobowe wyłącznie po spełnieniu określonych kryteriów.